دانستن انواع روشهای آبیاری باغات، کمک میکند که در کنار صرفه جویی و استفاده صحیح از منابع آب، بتوان بیشترین بهرهوری اقتصادی را از محصولات کشاورزی به دست آورد. منابع تامین آب جهت آبیاری زمینهای کشاورزی، شامل باران و برف، آبهای زیر زمینی، مخازن سد، برکهها، چاه آب و قنات است. البته امروزه به دلیل خشکسالیهای پی در پی، بیشتر کشاورزان محصولات را به روش کشت دیم انجام میدهند. البته آبیاری منظم و اصولی، بازدهی بسیار خوبی نسبت به کشت دیم دارد و این خود میتواند موجب سودآوری شود. در این مقاله قصد داریم پیرامون انواع روشهای آبیاری باغات صحبت کنیم و در کنار آن مزایا و معایب هر کدام را بهطور جداگانه عنوان کنیم.
انواع روش های آبیاری زمین های کشاورزی
امروزه پیشرفت تکنولوژی در زمینه کشاورزی به طور چشمگیری افزایش یافته و راهکردهای موثری برای به دست آوردن محصولات باکیفیت ارائه شده است. این پیشرفت را میتوان در انواع دستگاههای مجهز کشاورزی و انواع شیوههای آبیاری به وضوح مشاهده کرد. در واقع کشاورزی سنتی تبدیل به کشاورزی مکانیزه شده که این امر سبب افزایش بهره وری اقتصادی شده است. در این بخش به انواع روشهای آبیاری خواهیم پرداخت:
۱– آبیاری قطره ای
آبیاری قطره ای چند سالی است جای خود را به آبیاری سنتی داده است. در این روش تمام قسمت های زمین کشاورزی، مجهز به لوله های اصلی و فرعی به قطر ۱۶ میلیمتر میشود که همه آنها دارای سوراخ های ریز قطره چکانی هستند و آب از طریق این سوراخ ها به ریشه گیاهان تزریق می شود. این لوله ها در آرایشهای مختلفی پیادهسازی میشوند. در زیر انواع این آرایشها ذکر شده است:
- سیستم حلقه ای
سیستم آبیاری حلقه ای همان طور که از نامش پیدا است، به صورت حلقه دور درخت کار گذاشته میشود. در این روش، آب مستقیماً از طریق سوراخ های قطره چکانی به داخل خاک ریخته میشود و به صورت عمل مویرگی در اکثر سطح خاک پخش می شود.
-مزایای سیستم حلقه ای
سیستم آبیاری حلقه ای دارای مزایای بی شماری است که در زیر به برخی از مهمترین آنها اشاره خواهیم کرد:
- آب به طور کامل و در همه طرف به ریشه درخت میرسد.
- با وجود جریان کم آب، خاک به میزان کافی آبیاری شده، بدون آنکه اسرافی صورت گیرد.
- اندازه حلقه به راحتی قابل تغییر است و برای هر درخت با هر اندازه قابل پیاده سازی است.
- روش فوق العاده مقرون به صرفهای است.
-معایب سیستم حلقه ای
- در خاکهای شنی، استفاده از یک حلقه ممکن است کافی نباشد.
- نصب آن زمان بر است.
- عملیات خاک ورزی با مشکل مواجه میشود.
- آبیاری دو ردیفه
در این روش لوله ها به صورت موازی و در دو ردیف پیاده سازی میشود. قطره چکان ها با فاصله منظم روی لوله ها نصب میشوند.
-مزایای سیستم دو ردیفه
- آبیاری به صورت یکنواخت در کل زمین کشاورزی انجام میشود.
- به راحتی میتوان این سیستم را در کل زمین گسترش داد.
- ریسک گرفتگی قطره چکان ها بسیار پایین است.
- جا به جایی سیستم آبیاری دو ردیفه بسیار آسان است.
- خیلی راحت میتوان آن را جمع یا دوباره پهن کرد.
- برای عملیات خاک ورزی مشکلی ایجاد نمیکند.
-معایب سیستم دو ردیفه
- هزینه پیاده سازی نسبتا بالا است.
- مصرف لوله بسیار بالا است، مخصوصاً در مواردی که درختان از هم فاصله داشته باشند.
مزایای کلی آبیاری قطره ای
- راندمان بالا
- یکنواختی در آبیاری
- کاهش آفات
- کاهش به وجود آمدن علف های هرز
معایب کلی آبیاری قطره ای
- نیاز به هزینه اولیه زیاد
- امکان گرفتگی قطره چکانها و نیاز به فیلتراسیون
- آسیب پذیری سیستم پیاده سازی در برابر حیوانات جونده
۲- روش آبیاری با بابلر
بابلر، قطره چکانی با دبی بالا است که آب را با حجم زیاد از خود خارج میکند. در شرایطی که سن گیاهان موجود در زمین کشاورزی زیاد باشد و یا میزان آبیاری به روش قطره ای کم باشد، از این روش استفاده میشود.
-مزایای استفاده از روش بابلر
- کاهش احتمال گرفتگی قطره چکان ها
- افزایش راندمان در باغاتی که از خاک سبک استفاده میکنند
- مناسب برای درختان مسن و آب بر
-معایب استفاده از روش بابلر
- قطره چکان با دبی بالا در برخی موارد سبب سنگین شدن سیستم آبیاری زمین میشود.
- امکان تجمع نمک و شوری در سطح خاک وجود دارد.
- امکان ایجاد رواناب زیاد، به ویژه در خاک های سنگین وجود دارد.
۳- روش آبیاری ریشه ای
آبیاری ریشه ای روشی است که به کمک آن آبیاری عمیق صورت میگیرد. در این روش، لوله های آبیاری قطره ای در اندازه های مختلف پیاده سازی میشود و درست در نزدیک منطقه ریشه درخت نصب میشوند یا به داخل خاک کوبیده میشوند. از سوراخ هایی که در امتداد لوله آبیاری وجود دارند، آب به ریشه درختان در زیر سطح خاک میرسد. در این شیوه، آبیاری بسیارعمیق و به صورت کارآمد انجام میشود. به علاوه، در این سیستم آبیاری، یک فیلتر داخلی و یکپارچه مخصوص برای جلوگیری از آلودگی، تولید آفات و دیگر مواد زائد نصب میشود.
-مزایای روش آبیاری ریشه ای
- آبیاری بسیار عمیق است و موجب هوادهی خاک نیز میشود
- عمر این سیستم آبیاری بالا است.
- لوله های نصب شده برای طیف گسترده ای از درختان کار میکند.
- امکان تبخیر یا رواناب در این سیستم آبیاری وجود ندارد.
- به دلیل استفاده از فیلتر داخلی، از این سیستم آبیاری در محل هایی که املاح آب زیاد است، میتوان استفاده کرد.
-معایب آبیاری ریشه ای
- پیاده سازی این سیستم آبیاری نسبت به دو مورد قبلی ذکر شده، اقتصادی نیست.
- اجرایی شدن این سیستم آبیاری نسبت به روشهای قبلی سخت تر است.
- به راحتی امکان جا به جایی این سیستم آبیاری وجود ندارد.
۴- سیستم آبیاری با نازل میکروجت
سیستم آبیاری با نازل میکروجت یا میکرواسپرینکلرها، به جهت پیاده سازی به صورت فشار کمتر، بازدهی بالاتری دارد. فشار حاصل از پاشش این سیستم آبیاری درست شبیه قطرات “باران” است و کمتر مستعد تبخیر هستند. حجم آب خروجی برای آبیاری درختان کفایت میکند، بنابراین به طور موثر در کاهش رواناب کمک میکند. قطر اسپری قطره چکان ها در این سیستم آبیاری، به گونه ای است که تمامی ریشه های درختان که نزدیک به سطح خاک هستند، آبرسانی کافی دریافت میکنند. همچنین اکثر این قطره چکان ها، دارای منحرف کننده هایی هستند که از خیس شدن تنه درخت جلوگیری میکنند و به دنبال آن پوسیدگی و سایر بیماری ها برای درخت اتفاق نخواهد افتاد.
-مزایای سیستم آبیاری با نازل میکروجت
- قطر بزرگ اسپری کننده های آب، به طور کامل ناحیه ریشه درخت را پوشش میدهد.
- به دلیل حجم خروجی زیاد آب، چرخه آبیاری کوتاه تر است
- میتواند به عنوان سیستم آبیاری کارآمد برای جلوگیری از آسیب یخ زدگی درختان استفاده شود
- این سیستم آبیاری دارای منحرف کننده هایی است که به خشک نگه داشتن پوست درخت و کاهش ایجاد قارچ کمک میکند.
- نصب این سیستم آبیاری، آسان و راحت است و در مدت زمان کوتاه قابل پیاده سازی است.
-معایب نازل میکروجت
- در برخی موارد ممکن است منحرف کننده های سیستم آبیاری به درستی عمل نکنند و پوست درخت خیس شود و باعث تولید آفت شود.
- برای جلوگیری از آسیب یخ زدگی، محاسبات و برنامه ریزی دقیقی لازم است.
کلام پایانی
در این مقاله پیرامون انواع روشهای آبیاری که امروزه توسط کشاورزان استفاده میشود، صحبت شد. 4 روش رایج به نامهای سیستم آبیاری قطره ای، روش آبیاری با بابلر، روش آبیاری ریشه ای و سیستم آبیاری با نازل میکروجت وجود دارد که هر کدام دارای مزایا و معایبی هستند. نمیتوان گفت که کدام روش نسبت به دیگری برتری دارد، بلکه این انتخاب کشاورز است که با توجه به شرایط زمین و با در نظر گرفتن مزایا و معایب هر روش، سیستم مناسب آبیاری را انتخاب و استفاده میکند.
